Thursday, February 1, 2018

भोजपुरी मुहावरा 3

Collection of Bhojpuri Proverbs.

1. कूकूर पोसले बानीं त भूँकी मत।

Hindi: जब कुत्ता पाल ही लिया है, तो फिर उसके भौंकने की शिकायत मत करो।
English: If you've raised a dog, don’t complain when it barks.
Bhojpuri: कूकूर जब पोसले बानीं, त भूँके के त बानीं करी।

2. Don't do your subordinates’ job.

Hindi: अपने अधीनस्थ का काम खुद मत करो।
Bhojpuri: छोटका के काम में आपन नाक मत घुसाईं।

3. बहत गंगा में हाथ धोवल।

Hindi: अवसर का लाभ उठाना।
English: Benefiting from someone else's troubles.
Bhojpuri: जेकरा से बने, ओह में हाथ धो लेवे के चाहीं।

4. आदमी के भूख लागी अपने से खाई, बकरी के भूख लागी लकड़ी चबाई।

Hindi: ज़रूरत के आगे विवेक हार जाता है।
English: Hunger forces one to compromise or find ways to justify their actions.
Bhojpuri: भूख लागी त आदमी आपन नीमन-बेजायज सब भूल जाला।

5. दू बेकत के झगड़ा, बीच में बोले से लबरा।

Hindi: दो लोगों के बीच में टाँग अड़ाना मुसीबत मोल लेना है।
English: Intervening in someone else's fight is risky.
Bhojpuri: बीच बोलला वाला के गरज में पड़ी।

6. अबर बानीं, दूबर बानीं, भाई में बराबर बानीं।

Hindi: चाहे जैसे हों, भाई में सब बराबर होते हैं।
English: Claiming equality despite visible disadvantages.
Bhojpuri: भाई बानीं त भले फूस के होखीं, लेकिन बराबरी में बानीं।

7. बतिया पंचे के रही, खूंटवा रहिये पर रही।

Hindi: निर्णय तो पंच करेगा, लेकिन जिम्मेदारी हम पर ही रहेगी।
English: Judge gives verdict, but consequences fall on us.
Bhojpuri: फैसला भले पंच करे, भुगते के हमके पड़ी।

8. उड़त चिरई के हरदी लगावल।

Hindi: असंभव कार्य करना।
English: Doing something impossible.
Bhojpuri: जे ना हो सके, उहे करे के सोचे।

9. बाप के नाम साग-पात, बेटा के नाम परोरा।

Hindi: बाप अनजान, बेटा मशहूर।
English: Famous son of an unknown father.
Bhojpuri: बाप के केहू ना जाने, बेटा के सब जाने।

10. जहाँ सुई ना समाय, तहाँ फार घुसियाय।

Hindi: जहाँ थोड़ी भी जगह नहीं है, वहाँ ज़्यादा ठूँसने की कोशिश करना।
English: Trying to squeeze the impossible into a tight space.
Bhojpuri: जहंवा सुई ना घुस सके, ओहिजा फार घुसावे के कोशिश।

11. परिकऽ हो बिलार, एकदिन खईब मूसली के मार।

Hindi: बुराई चाहे कितनी भी चालाक हो, एक दिन पकड़ी जाएगी।
English: Every criminal is caught someday.
Bhojpuri: बिलार के दिन भी गिनल जाला।

12. बापे पूत, परापत घोड़ा, बहुत ना तऽ थोड़ा-थोड़ा।

Hindi: बेटा अपने बाप पर ही जाता है।
English: Like father, like son.
Bhojpuri: जइसन बाप, वइसने बेटा।

13. सैंया भईनी तोरा वश, जेने जेने मन करे तेने तेने धँसिs।

Hindi: जब प्रेम में डूबे तो कुछ भी कहने-सुनने की गुंजाइश नहीं होती।
English: Total surrender in love or obsession.
Bhojpuri: सइयां के मोह में सब भूला देले।

14. हथिया हथिया कईलन, गदहो ना ले अईलन।

Hindi: बड़ी-बड़ी बातें कर लीं, पर परिणाम कुछ नहीं आया।
English: Made tall promises, but delivered nothing.
Bhojpuri: बोल बड़का, काम सून।

15. खायेम तऽ गेहूं, ना तऽ रहेम एहूं।

Hindi: या तो अच्छा पाओ, नहीं तो कुछ भी नहीं।
English: Go for the best or nothing at all.
Bhojpuri: ना नीमन मिली त भूखा रहब।
16. बबुआ जनमले गोरा ना भइलें त अबटला से होखिहन?

Hindi: प्रतिभा जन्मजात होती है, बनावटी चीज़ से नहीं आती।
English: Talent is inborn, can’t be faked.
Bhojpuri: जवन चीज जनम से ना मिलल, उ बनावटी से कहाँ आई?
17. चउबे गईलन छब्बे बने दूबे बनि के अईलन।

Hindi: ज़्यादा बनने चले थे, जो था वो भी गँवा दिया।
English: Tried to become more, lost what little had.
Bhojpuri: छब्बे बने निकले, दूबे बन के लौटले।
18. हाथी चले बाजार, कुकुर भूँके हजार।

Hindi: बड़े लोग आगे बढ़ते हैं, छोटे आलोचना करते रहते हैं।
English: Let the dogs bark, the elephant marches on.
Bhojpuri: हाथी अपना चाल चलेला, कुकुर भौंके के काम बा।
19. अण्डा सिखावे चूजा के कि चेंव-चेंव मत कर।

Hindi: खुद अनुभवहीन होकर दूसरों को सलाह देना।
English: Inexperienced person advising others.
Bhojpuri: जेकरा के खुद ना अइले, ऊ दूसर के समझावे।
20. ना नीमन काम करे, ना दरबारे धके जाव।

Hindi: जो अच्छा काम नहीं करता, वो कहीं भी सम्मान नहीं पाता।
English: The incompetent is not valued anywhere.
Bhojpuri: जे काज ना आवे, ओके दरबारो में पूछ ना होला।
21. सावन में सियार जमलें, भादो में बाढ़ आईल। कहलन कि जिनिगी में अइसनका बाढ़ देखबे ना कईनीं!

Hindi: अनुभवहीन लोग अनुभव का ढोंग करते हैं।
English: Inexperienced pretending to be expert.
Bhojpuri: जेकरा के कुछो ना बुझाला, उ बड़का ज्ञानी बन जाला।
22. बाढ़े पूत पिता के धरमे, खेती उपजे अपना करमे।

Hindi: संतान अच्छे कर्मों से आगे बढ़ती है, खेती मेहनत से फलती है।
English: Sons succeed due to father’s virtues; farming needs its own effort.
Bhojpuri: पूत त बाप के धरम से बाढ़ेला, खेत त मेहनत से उपजेला।
23. भइल बिआह मोर, करबऽ का, बेटी छोड़ि के लेब का?

Hindi: जब काम निकल गया तो किसी का क्या कर लोगे।
English: Now that I’ve achieved my goal, there’s nothing left for you.
Bhojpuri: बिआह भइले त अब का करबऽ, बेटी ले गइल।
24. बईठल बनिया का करे, एह डेहरी से ओह डेहरी में धरे।

Hindi: बिना काम के व्यस्त दिखने का ढोंग करना।
English: Pretending to be busy while doing nothing.
Bhojpuri: काम कुछुओ ना, चहलकदमी में लागल बा।
25. चिरई के जान जाव, खवईया के सवादे ना।

Hindi: मेहनत करने वाले को महत्व नहीं मिलता।
English: Efforts go unrecognized.
Bhojpuri: खटले वाला के पूछे के कौनो नइखे।

(बाकी कहावतें अगली रिप्लाई में दी जाएंगी, क्योंकि सूची ब



26. जबरा मारबो करे आ रोवहूँ ना देव।

Hindi: अत्याचारी इतना निर्दयी होता है कि पीड़ित को रोने भी नहीं देता।
English: The oppressor not only hits but also forbids complaining.
Bhojpuri: मारेला भी आ रोवेओ ना देला।
27. जेकरा नोहे ना रही, ऊ बकोटी का?

Hindi: जिसके पास कुछ नहीं है, वो भला क्या बाँटेगा?
English: How can someone without resources contribute?
Bhojpuri: जेकरा लगे बा ही नइखे, उ बँटाई का?
28. पोखरा में मछरी, नव नव कुटिया बखरा।

Hindi: मिली नहीं है, पहले ही बँटवारा शुरू।
English: Dividing imaginary gains.
Bhojpuri: मछरी त पोखरा में बा, बाकिर बँटवारा पहिले से हो गइल।
29. माई के जीव गाय लेखा, पूत के जीव कसाई लेखा।

Hindi: माँ को सबकी फिक्र होती है, बेटा स्वार्थी हो जाता है।
English: A mother is selfless, but the child becomes selfish.
Bhojpuri: माई दिल से देले, पूत गिन-गिन के लेला।
30. नौकर के चाकर, मँड़ई के ओसारा।

Hindi: खुद के पास कुछ नहीं, पर दूसरों की नकल करना।
English: Trying to imitate superiors without having own resources.
Bhojpuri: खुद के झोपड़ी नइखे, आ नकल हवेली वाला के।
31. माई करे धिया-धिया, धिया करे छिया-छिया!

Hindi: माँ की ममता का जवाब तिरस्कार से।
English: Ungrateful response to mother’s love.
Bhojpuri: माई ममता लुटावेली, बेटी घुरियावेली।
32. भल मुअनी, भल पिलुआ पड़ल।

Hindi: गलत चीज का परिणाम जल्दी मिलता है।
English: Bad deeds have quick consequences.
Bhojpuri: जेकरा के बिगड़ल होखे, ओकर बुरा जल्दी हो जाला।
33. घर फूटे जवार लूटे।

Hindi: घर का झगड़ा दूसरों के लाभ का कारण बनता है।
English: Others take advantage when there's internal conflict.
Bhojpuri: आपस के झगड़ा में दूसरवा कमाई करेला।
34. ना चिन्हऽ त नया कीनऽ।

Hindi: यदि पुराने की पहचान नहीं है तो नया खरीदो।
English: If unsure about the old, go for new.
Bhojpuri: पुरान के बूझे ना त नया ले लऽ।
35. बुड़बक के इयारी आ भादो के उजियारी।

Hindi: मूर्ख की दोस्ती और सावन-भादो का उजाला भरोसेमंद नहीं होता।
English: Friendship of a fool and monsoon moonlight are not dependable.
Bhojpuri: भादो के चाँदनी आ मूर्ख के दोस्ती कबो टिके ना।
36. आन्हर गुरु, बहिर चेला, माँगे गुड़ त देबे ढेला।

Hindi: जब गुरु अंधा और चेला बहरा हो तो शिक्षा कैसे होगी?
English: A blind teacher and a deaf student can’t succeed.
Bhojpuri: अन्हर गुरु आ बहिर चेला, सिखाई के हाल बुझाइए।
37. ना खेलेम ना खेले देम, खेलवे बिगाड़म।

Hindi: न खुद खेलेंगे, न किसी और को खेलने देंगे।
English: Spoiling the game for everyone.
Bhojpuri: खुद ना खेलब, दूसरो के खेले ना देब।
38. अघाइल बकुला, पोंठिया तींत।

Hindi: संतुष्ट व्यक्ति के लिए स्वाद की परवाह नहीं।
English: A full stomach doesn’t care about taste.
Bhojpuri: अघाइल के तींत के मिठास बुझाइल नइखे।
39. आम के आम, अँठिल्ली के दाम।

Hindi: एक काम से दो लाभ मिलना।
English: Killing two birds with one stone.
Bhojpuri: आमो मिलल, अँठिल्लीओ बिकाइल।
40. बड़ बड़ भूत कदम तर रोवसु, मुआ माँगे पुआ।

Hindi: खुद परेशान हो और दूसरों से उम्मीद करना।
English: Even the powerful are crying, yet the weak ask for more.
Bhojpuri: जेकरा के आपन होश नइखे, उ दूसर से मुँह फुलवले बा।
41. सराहल बिटियवा डोम घरे जाली।

Hindi: ज़रूरत से ज़्यादा लाड़-प्यार बच्चे को बिगाड़ देता है।
English: An over-pampered child ends up in a bad place.
Bhojpuri: बहुत सराहल बिटिया आख़िर डोम के घर चली जाली।

चाणक्य नीति भाग 1 – चाणक्य के जीवन परिचय आ नीति के मकसद

चाणक्य नीति भाग 1 – चाणक्य के जीवन परिचय आ नीति के मकसद भारतीय इतिहास में कुछ अइसन नाम बा, जे समय के सीमा पार क के आजुओ प्रासंगिक बाड़न। ओह...